کاملترین احکام شکیات نماز را به زبان ساده و یکجا بخوانید.
در ادامه با بدونیم همراه باشید.
پیشنهاد مطالعه:
احکام شکیات نماز، به زبان ساده
مسائل شكیات نماز ، ۲۳ قسم است: هشت قسم آن شكهائی است كه نماز را باطل می كند, و به شش قسم آن نباید اعتنا كرد, و نه قسم دیگر آن صحیح است.
احکام شک های باطل کننده نماز
شک هایی كه نماز را باطل می كند، از این قرار است:
اول: شک در شماره ركعت های نماز دو ركعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر, ولی شک در شماره ركعت های نماز مستحب و نماز احتیاط، نماز را باطل نمی كند.
دوم: شک در شماره ركعت های نماز سه ركعتی.
سوم: آنكه در نماز چهار ركعتی شک كند كه یک ركعت خوانده یا بیشتر.
چهارم: آنكه در نماز چهار ركعتی پیش از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم , شک كند كه دو ركعت خوانده یا بیشتر.
پنجم: شک بین دو و پنچ یا دو و بیشتر از پنج.
ششم: شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش.
هفتم: شک در ركعت های نماز كه نداند چند ركعت خوانده است.
هشتم: شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش , و شک بین چهار و پنج بعد از ركوع و قبل از تمام شدن دو سجده.
توجه کنید: اگر یكی از شک های باطل برای انسان پیش آید, بهتر آن است كه نماز را بهم نزند، بلكه به قدری فكر كند البته تا زمانی که صورت نماز بهم بخورد یا از پیدا شدن یقین یا گمان نا امید شود.
شكهایی در نماز كه نباید به آنها اعتنا كرد
شكهایی كه نباید به آنها اعتنا كرد از این قرار است:
اول: شک در چیزی كه محل بجا آوردن آن گذشته است: مثل آنكه در ركوع شک كند كه حمد را خوانده یا نه.
دوم: شک بعد از سلام نماز.
سوم: شک بعد از گذشتن وقت نماز.
چهارم: شک كثیر الشك , یعنی كسی كه زیاد شک می كند (احکام آن در ادامه خواهد آمد)
پنجم: شک امام در شماره ركعتهای نماز در صورتی كه ماموم شماره آنها را بداند, و همچنین شک ماموم در صورتی كه امام شماره ركعتهای نماز را بداند.
ششم: شک در نماز های مستحبی و نماز احتیاط.
حال به بررسی این صورت ها می پردازیم:
شکیات نماز به زبان ساده: شک در چیزی كه محل آن گذشته است
اگر در بین نماز شک كند كه یكی از كار های واجب آن را انجام داده یا نه , مثلا شک كند كه حمد خوانده یا نه , چنانچه مشغول كاری كه باید بعد از آن انجام دهد نشده , باید آنچه را كه در انجام آن شک كرده بجا آورد, و اگر به كاری كه باید بعد از آن انجام دهد مشغول شده , به شک خود اعتنا نكند.
در صورتی که در بین خواندن آیه ای شک كند كه آیه پیش را خوانده یا نه , یا وقتی كه آخر آیه را می خواند شک كند كه اول آن را خوانده یا نه , به شک خود اعتنا نكند.
وقتی بعد از ركوع یا سجود شک كند كه كار های واجب آن , مانند ذكر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه , باید به شک خود اعتنا نكند.
اگر در حالی كه به سجده می رود شک كند كه ركوع كرده یانه , لازم است برگشته و ركوع را بجا آورد, و اگر شک كند كه بعد از ركوع ایستاده یانه، باید به شک خود اعتنا كند.
زمانی که در حال برخاستن شک كند كه سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه , باید برگردد و بجا آورد.
كسی كه نشسته یا خوابیده نماز می خواند، اگر موقعی كه حمد یا تسبیحات می خواند، شک كند كه سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه , باید به شک خود اعتنا نكند.
و اگر پیش از آنكه مشغول حمد یا تسبیحات شود شک كند كه سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه، باید بجا آورد.
در صورتی که شک كند كه یكی از ركن های نماز را بجا آورده یا نه , چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است نشده باید آن را بجا آورد.
توجه کنید:
رکن های نماز عبارتند از: نیت، قیام، تکبیره الاحرام، رکوع و دو سجده.
مثلا اگر پیش از خواندن تشهد شك كند كه دو سجده را بجا آورده یا نه باید بجا آورد و چنانچه بعد یادش بیاید كه آن ركن را بجا آورده بود,چون ركن های نمازش زیاد شده، نمازش باطل است.
زمانی که شک كند عملی را كه ركن نیست بجا آورده یا نه , چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است نشده , باید آن را بجا آورد, مثلا اگر پیش از خواندن سوره شک كند كه حمد را خوانده یانه , باید حمد را بخواند.
و اگر بعد از انجام آن یادش بیاید كه آن را بجا آورده بود, چون ركن زیاد نشده نمازش صحیح است.
وقتی که شک كند كه ركنی را بجا آورده یا نه , مثلا مشغول تشهد است اگر شک كند كه دو سجده را بجا آورده یا نه، و به شک خود اعتنا نكند و بعدا یادش بیاید كه آن ركن را بجا نیاورده، در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده، باید آن را بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است.
مثلا اگر پیش از ركوع ركعت بعد یادش بیاید كه دو سجده را بجا نیاورده، باید بجا آورد و اگر در ركوع یا بعد از آن یادش بیاید نمازش باطل است.
اگر شک كند عملی را كه ركن نیست بجا آورده یا نه , چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است شده , باید به شک خود اعتنا نكند مثلا موقعی كه مشغول خواندن سوره است، اگر شک كند كه حمد را خوانده یا نه باید به شک خود اعتنا نكند و اگر بعد یادش بیاید كه آن را بجا نیاورده، در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده باید بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده، نمازش صحیح است.
بنابر این اگر مثلا در قنوت یادش بیاید كه حمد را نخوانده، باید بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید، نماز او صحیح است.
اگر شک كند كه سلام نماز را گفته یا نه چنانچه مشغول نماز دیگر شده یا بواسطه انجام كاری كه نماز را بهم می زند از حال نمازگزار بیرون رفته، باید به شک خود اعتنا نكند و اگر پیش از اینها شک كند, باید سلام را بگوید اگر چه مشغول تعقیب باشد.
و اگر شک كند كه سلام را درست گفته یا نه، به شک خود اعتنا نكند هر چند مشغول تعقیب هم نشده باشد.
حکم شکیات نماز به زبان ساده: هنگام شک بعد از سلام
اگر بعد از سلام نماز شک كند كه نمازش صحیح بوده یا نه، مثلا شک كند ركوع كرده یا نه، یا بعد از سلام نماز چهار ركعتی شک كند كه چهار ركعت خوانده
یا پنج ركعت، به شک خود اعتنا نكند.
ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد مثلا بعد از سلام نماز چهار ركعتی، شک كند كه سه ركعت خوانده یا پنج ركعت، نمازش باطل است.
شکیات نماز به زبان ساده: در شک بعد از وقت نماز
اگر بعد از گذشتن وقت نماز, شک كند كه نماز خوانده یا نه یا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک كند كه نماز خوانده یا نه اگرچه گمان كند كه خوانده است، باید آن نماز را بخواند.
در صورتی که بعد از گذشتن وقت شک كند كه نماز را درست خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نكند.
وقتی بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار ركعت نماز خوانده ولی نداند به نیت ظهر خوانده یا به نیت عصر، بنابر احتیاط، چهار ركعت نماز قضا به نیت نمازی كه بر او واجب است بخواند.
در زمانی که بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا، بداند یک نماز خوانده ولی نداند سه ركعتی خوانده یا چهار ركعتی، باید قضای نماز مغرب و عشا را بخواند.
شک كثیر الشک (كسی كه زیاد شک می‌كند)
كثیر الشک كسی است كه عرفا بگویند زیاد شک می كند یا اینكه حال او به نحوی باشد كه در هر سه نماز لا اقل یک مرتبه شک كند، و چنین شخصی به شک خود اعتنا نكند و لكن معتبر است زیادی شک از جهت عارضه موقتی مانند پریشانی خاطر از غضب وترس نباشد.
مسائل كثیر الشک
اگر در بجا آوردن چیزی از اجزاء نماز شک كند، باید بنا بگذارد كه آن را بجا آورده مثلا اگر شک كند كه ركوع كرده یا نه، باید بنا بگذارد كه ركوع كرده است.
وقتی در بجا آوردن چیزی شک كند كه نماز را باطل می كند، مثل اینكه شک كند كه نماز صبح را دو ركعت خوانده یا سه ركعت، بنا را بر صحت می گذارد.
كسی كه در یک چیز نماز زیاد شک می كند، چنانچه در چیز های دیگر نماز شک كند، باید به دستور آن عمل نماید مثلا كسی كه زیاد شک می كند سجده كرده یا نه اگر در بجا آوردن ركوع شك كند باید به دستور آن رفتار نماید یعنی اگر به سجده نرفته ركوع رابجا آورد و اگر به سجده رفته اعتنا نكند.
شخصی که در نماز مخصوصی مثلا در نماز ظهر زیاد شک می كند، اگر در نماز دیگر مثلا در نماز عصر شک كند, باید به دستور شك رفتار نماید.
کسی كه وقتی در جای مخصوصی نماز می خواند زیاد شک می كند اگر در غیر آنجا نماز بخواند و شكی برای او پیش آید بایدبه دستور شک عمل نماید.
وقتی انسان شک كند كه كثیر الشك شده یا نه، باید به دستور شک عمل نماید.
و كثیر الشک تا وقتی یقین نكند كه به حال معمولی مردم برگشته باید به شک خود اعتنا نكند.
كسی كه زیاد شک می كند، اگر شک كند ركنی را بجا آورده یا نه و اعتنا نكند بعد یادش بیاید كه آن را بجا نیاورده چنانچه مشغول ركن بعد نشده باید آن را بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است.
مثلا اگر شک كند ركوع كرده یا نه و اعتنا نكند چنانچه پیش از سجده دوم یادش بیاید كه ركوع نكرده است باید ركوع كند و اگر در سجده دوم یادش بیاید، نمازش باطل است.
در حکم كسی كه زیاد شک می‌كند این است که، اگر شک كند چیزی را كه ركن نیست بجا آورده یا نه و اعتنا نكند و بعد یادش بیاید كه آن رابجا نیاورده، چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذاشته باید آن را بجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحیح است.
مثلا اگر شک كند كه حمد خوانده یا نه و اعتنا نكند چنانچه در قنوت یادش بیاید كه حمد نخوانده باید بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید، نماز او صحیح است.
شکیات نماز به زبان ساده: شك امام و ماموم اعتنا نمی شود
اگر امام جماعت در شماره ركعت های نماز شک كند مثلا شک كند كه سه ركعت خوانده یا چهار ركعت، چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد كه چهار ركعت خوانده و به امام بفهماند كه چهار ركعت خوانده است امام باید نماز را تمام كند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست.
و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد كه چند ركعت خوانده است و ماموم در شماره ركعتهای نماز شک كند باید به شک خود اعتنا نكند و بلكه در افعال نماز نیز شک امام با حفظ ماموم به طور یقین و بالعكس، اعتبار ندارد.
شک در نماز مستحبی اعتنا نمی شود
اگر در شماره ركعت های نماز مستحبی شک كند، چنانچه طرف بیشترِ شک، نماز را باطل می كند، باید بنا را بر كمتر بگذارد.
مثلا اگر در نافله صبح شک كند كه دو ركعت خوانده یا سه ركعت، باید بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شک، نماز را باطل نمی كند مثلا شک كند كه دو ركعت خوانده یا یک ركعت، به هر طرف شک عمل كند، نمازش صحیح است.
کم شدن ركن، نافله را باطل می كند ولی زیاد شدن ركن، آن را باطل نمی كند.
پس اگر یكی از كار های نافله را فراموش كند وموقعی یادش بیاید كه مشغول ركن بعد از آن شده، باید آن كار را انجام دهد و دوباره آن ركن را بجا آورد.
مثلا اگر در بین ركوع یادش بیاید كه سوره حمد را نخوانده باید برگردد و حمد را بخواند و دوباره به ركوع رود.
وقتی که در یكی از كار های نافله شک كند، خواه ركن باشد یا غیر ركن، چنانچه محل آن نگذشته باید بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شک خود اعتنا نكند.
اگر در نماز مستحبی دو ركعتی گمانش به سه ركعت یا بیشتر برود، باید اعتنا نكند و نمازش صحیح است.
و وقتی گمانش به دو ركعت یا كمتر برود باید به همان گمان عمل كند مثلا اگر گمانش به یک ركعت می رود باید یک ركعت دیگر بخواند.
وقتی در نماز نافله كاری كند كه برای آن در نماز واجب سجده سهو واجب می شود، یا یک سجده یا تشهد را فراموش نماید، لازم نیست بعد از نماز سجده سهو یا قضای سجده و تشهد را بجا آورد.
اگر شک كند كه نماز مستحبی را خوانده یا نه چنانچه آن نماز مثل نماز جعفر طیار وقت معین نداشته باشد بنا بگذارد كه نخوانده است.
و همچنین است اگر مثل نافله یومیه وقت معین داشته باشد و پیش از گذشتن وقت شک كند كه آن را بجا آورده یا نه.
ولی اگر بعد از گذشتن وقت شک كند كه خوانده است یا نه، به شک خود اعتنا نكند.
شکیات نماز به زبان ساده: حکم شک های صحیح
در 9 صورت اگر در شماره ركعت های نماز چهار ركعتی شک كند، بنابر احتیاط مستحب باید فورا فكر نماید پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا كرد، همان طرف را بگیرد و نماز را تمام كند و گرنه به دستور هایی كه گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است:
اول: آنكه بعد از تمامی ذكر سجده دوم شک كند كه دو ركعت خوانده است یا سه ركعت، باید بنا بگذارد كه سه ركعت خوانده است و یک ركعت دیگر بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز، بنابر احتیاط واجب، یک ركعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.
دوم: شک بین دو و چهار بعد از تمامی ذكر از سجده دوم، كه باید بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو ركعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.
سوم: شک بین دو و سه و چهار
بعد از تمامی ذكر از سجده دوم كه باید بنا را بر چهار بگذارد و بعد از نماز دو ركعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو ركعت نشسته بجا آورد.
چهارم: شک بین چهار و پنج بعد از تمام كردن ذكر از سجده دوم، كه باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد.
ولی اگر بعد از سجده اول یا پیش از تمامی ذكر از سجده دوم، یكی از این چهار شک برای او پیش آید, نمازش باطل است.
پنجم: شک بین سه و چهار كه در هر جای نماز باشد, باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز یک ركعت نماز احتیاط ایستاده یا دو ركعت نشسته بجا آورد.
ششم: شک بین چهار و پنج در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و یک ركعت نماز احتیاط ایستاده یا دو ركعت نشسته بجا آورد.
هفتم: شک بین سه و پنج در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو ركعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.
هشتم: شک بین سه و چهار و پنج در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز، دو ركعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو ركعت نشسته بجا آورد.
نهم: شک بین پنج و شش در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجا آورد.
و نیز بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو برای ایستادن بی جا در این چهار صورت بجا آورد.
چند مساله درباره شکیات صحیح نماز به زبان ساده
اگر یكی از شک های صحیح برای انسان پیش آید، بنابر احتیاط واجب نباید نماز را بشكند و بایستی به دستوری كه گفته شد، عمل نماید.
وقتی یكی از شک هایی كه نماز احتیاط برای آنها واجب است در نماز پیش آید، چنانچه انسان نماز را تمام كند احتیاط واجب آن است كه نماز احتیاط را بخواند و بدون خواندن نماز احتیاط، نماز را از سر نگیرد.
و اگر پیش از انجام كاری كه نماز را باطل می كند نماز را از سر بگیرد، نماز دومش هم باطل است ولی اگر بعد از انجام كاری كه نماز را باطل می‌كند مشغول نماز شود نماز دومش صحیح است.
وقتی یكی از شک های باطل برای انسان پیش آید و بداند كه اگر به حالت بعدی منتقل شود برای او یقین یا گمان پیدا می شود، جایز نیست با حالت شک نماز را ادامه دهد.
مثلا اگر در حال ایستادن شک كند كه یک ركعت خوانده یا بیشتر و بداند كه اگر به ركوع رود به یک طرف، یقین یا گمان پیدا می كند، جایز نیست با این حال ركوع كند.
وقتی اول گمانش به یک طرف بیشتر باشد بعد دو طرف در نظر او مساوی شود، باید به دستور شک عمل نماید و اگر اول دو طرف در نظر او مساوی باشد و به طرفی كه وظیفه او است بنا بگذارد بعد گمانش به طرف دیگر برود، باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام كند.
كسی كه نمی داند گمانش به یک طرف بیشتر است یا هر دو طرف در نظر او مساوی است، باید به دستور شک عمل كند.
اگر بعد از نماز بداند كه در بین نماز حال تردیدی داشته كه مثلا دو ركعت خوانده یا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته ولی نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده یا هر دو طرف در نظر او مساوی بوده، باید نماز احتیاط را بخواند.
موقعی كه تشهد می خواند یا بعد از ایستادن شک كند كه دو سجده را بجا آورده یا نه و در همان موقع یكی از شک هایی كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بیفتد صحیح می باشد برای او پیش آید، مثلا شک كند كه دو ركعت خوانده یا سه ركعت، چنانچه به دستور آن شک عمل كند نماز صحیح است.
وقتی پیش از آنكه مشغول تشهد شود یا پیش از ایستادن شک كند كه یک یا دو سجده را بجا آورده یا نه و در همان موقع یكی از شک هایی كه بعد از تمام شدن دو سجده صحیح است برایش پیش آید، نمازش باطل است.
اگر موقعی كه ایستاده، بین سه و چهار یا بین سه و چهار و پنح شک كند و یادش بیاید كه یک یا دو سجده از ركعت پیش رابجا نیاورده، نمازش باطل است.
موقعی که شک او از بین برود و شک دیگری برایش پیش آید، مثلا اول شک كند كه دو ركعت خوانده یا سه ركعت بعد شک كند كه سه ركعت خوانده یا چهار ركعت، باید به دستور شک دوم عمل نماید.
زمانی که بعد از نماز شک كند كه در حال نماز مثلا بین دو و چهار شک كرده یا بین سه و چهار، بهتر آن است كه به دستور هر دو عمل كند و نماز را دوباره بخواند و جایز است كه نماز را بهم زده و دوباره بخواند.
اگر بعد از نماز بفهمد كه در حال نماز شكی برای او پیش آمده ولی نداند از شكهای باطل یا صحیح بوده، و اگر از شكهای صحیح بوده نداند كدام قسم آن بوده، بهتر آن است كه دو ركعت نماز احتیاط ایستاده و یک ركعت ایستاده و دو ركعت نشسته و دوسجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
همچنین جایز است نماز را بهم زده و دوباره بخواند.
كسی كه نشسته نماز می خواند، اگر شكی كند كه باید برای آن یک ركعت نماز احتیاط ایستاده یا دو ركعت نشسته بخواند، باید یک ركعت نشسته بجا آورد و اگر شكی كند كه باید برای آن دو ركعت نماز احتیاط ایستاده بخواند، باید دو ركعت نشسته بجا آورد.
شخصی كه ایستاده نماز می خواند اگر موقع خواندن نماز احتیاط از ایستادن عاجز شود، باید مثل كسی كه نماز را نشسته می خواند كه حكم آن در مساله پیش گفته شد، نماز احتیاط را بجا آورد.
کسی كه نشسته نماز می خواند، اگر موقع خواندن نماز احتیاط بتواند بایستد, باید به وظیفه كسی که نماز را ایستاده می‌خواند، عمل كند.
انتهای مطلب/